In gesprek met Jochem Uytdehaage
Erik van Gend gaat in gesprek met mensen die het volledige potentieel uit zichzelf weten te halen. Wat drijft hen? Hoe lukt het hen door te zetten als alles lijkt tegen te zitten? Hoe behouden ze hun positieve en resultaatgerichte mindset? Erik nodigt Olympisch schaatskampioen Jochem Uytdehaage uit op de YEARTH Campus.
We spreken af om ons gesprek te voeren op twee indoor spinningfietsen; hebben we meteen onze dagelijkse work-out gehad. Jochem en ik delen namelijk een passie voor sport en geloven er beiden in dat fysieke en mentale vitaliteit de bouwstenen zijn voor een gezond, rijk leven. Daar praten we dan ook uitgebreid over. Daarnaast vertelt Jochem openhartig over zijn schaatscarrière, de keuzes en tegenslagen die daarbij kwamen kijken en zijn drijfveren. De Utrechter stond dan misschien wel nooit als natuurtalent te boek, zijn behaalde prestaties zetten hij neer op doorzettingsvermogen en hard werken.
Al van jongs af aan was je op het ijs te vinden. Wanneer kreeg je het idee; ‘dit is meer dan alleen een hobby’?
Als klein jongetje vond ik schaatsen al erg interessant. Maar ik heb nooit het idee gehad dat ik een goede schaatser was. In mijn ogen staat ‘iets kunnen’ gelijk aan ‘iets winnen’. Dat is dan ook meteen mijn drijfveer geweest om door te zetten; ik won toen namelijk nog geen medailles. Pas veel later, toen ik bij Jong Oranje zat, realiseerde ik me dat ik tot de besten van Nederland behoorde. Maar nog steeds vond ik mezelf geen talent; ik wilde altijd beter worden, het beste uit mezelf halen.
“Ik wilde altijd beter worden, het beste uit mezelf halen.”
Het lukte je toch om jouw liefde voor schaatsen om te zetten in een professionele carrière.
Na het behalen van mijn eindexamen vwo startte ik bij Jong Oranje. Enige tijd later in 1999 kreeg ik een contract bij de KNSB, voor de kernploeg. In het seizoen 2001-2002 won ik vrijwel alles waarmee ik startte. Ik werd onder andere Europees Kampioen Allround in Erfurt, ik behaalde de zilveren medaille op de 1.500 meter en ik won goud op de 5.000 en 10.000 meter bij de Olympische Winterspelen in Salt Lake City. Dat was echt een top tijd!
Hoe belangrijk deze medailles ook voor je zijn geweest, de winst die je behaalde op het EK in 2005, had misschien wel een grotere betekenis voor je. Klopt dat?
Zeker! Vier maanden daarvoor, eind september 2004, kreeg ik een auto-ongeluk doordat ik de macht over het stuur verloor. Mijn auto spinde, botste tegen een geluidswand en vloog in brand. Ik kon gelukkig zelf de auto uitkruipen maar belandde wel in het Brandwondencentrum in Beverwijk met kneuzingen en tweedegraadsbrandwonden. Het eerste deel van het seizoen 2004-2005 ging daarom volledig aan me voorbij. Na mijn herstel ging ik weer het ijs op, maar met moeite. Ik kwalificeerde me met hakken over de sloot voor het Europees Kampioenschap. Wonder boven wonder heb ik daar toch een gouden plak gepakt.
“Ik heb het EK op onbevangenheid gewonnen.”
Was dat een overwinning op jezelf?
Het was vooral de emotionele ontlading. Ik had de dood in de ogen gekeken. Ik was blij dat ik dat ongeluk had overleefd en dat ik na doorzetten en hard werken toch had gewonnen. Ik zeg altijd ‘ik heb het Europees Kampioenschap op onbevangenheid gewonnen’. Daarmee bedoel ik dat ik als regerend Olympisch Kampioen altijd het gevoel had dat ik moest blijven presteren. Na het auto-ongeluk, met de littekens nog zichtbaar, leek het alsof ik een soort joker kon inzetten. Een reëel excuus dat zichtbaar was, wanneer ik minder goed zou presteren. Maar, die joker heb ik dus niet gebruikt haha!
Uiteindelijk besloot je te stoppen met je schaatscarrière. Hoe kwam je tot dit besluit?
Mijn droom was om, na de Spelen op Salt Lake City, nog één keer op de Spelen van 2006 in Turijn te acteren. Dat lukte niet; ik kwalificeerde me niet individueel. Natuurlijk baalde ik daar erg van. Vervolgens vond die botsing plaats met mijn ploeggenoot Carl Verheijen waardoor ik geblesseerd raakte en moest herstellen. Het zat niet mee. Eind maart 2006 koos ik ervoor om voor Team Telfort te rijden. Ik had hier enorm veel plezier maar dit werd wel het laatste hoofdstuk van mijn schaatscarrière. Het was goed zo.
“Het doel hoeft geen winst te zijn. Lol hebben is ook een doel.”
Je mindset was voorheen altijd gericht op resultaat. Veranderde dat toen je stopte?
Ik hoor veel sporters zeggen dat ze dat specifieke doel missen. Ik kan me daar wel in vinden. Maar het doel hoeft geen winst te zijn, het kan ook betekenen dat je plezier ergens in hebt. Daarom ben ik uiteindelijk weer marathons gaan schaatsen. Niet om te winnen, maar om lol te hebben. Daarnaast kwam ik erachter dat ik het geven van lezingen super leuk vind. Je kunt je hierop voorbereiden, er is een startmoment, dan moet je knallen en scherp zijn en daarna heb je een applaus bij de ‘finish’. Lezingen zijn eigenlijk een soort van wedstrijden.
Een doel hebben én plezier maken heb je als ambassadeur voor Skate4AIR.
Zeker! Sinds de oprichting ben ik bij deze organisatie betrokken. Skate4AIR wil mensen met taaislijmziekte (Cystic Fibrosis) de kans op een normaal leven geven. Mijn nichtje heeft taaislijmziekte en dus maak ik deze rot ziekte van dichtbij mee. Met Skate4AIR organiseren we onder andere schaatstochten om geld in te zamelen voor onderzoek. Ik vind het een prachtige organisatie die veel aandacht verdient.
Voor mij betekent vitaliteit meer dan alleen sporten en bewegen. Hoe kijk jij daar naar?
Het is zeker belangrijk. Het is een onderdeel van totale vitaliteit. Over het algemeen vind ik dat veel (in de basis gezonde) mensen weinig doen om hun gezondheid op peil te houden. Zowel op fysiek als mentaal vlak. Dat vind ik zo wrang omdat ik door Skate4AIR zie dat zieke mensen de hele dag bezig zijn met hun gezondheid. Overigens zijn er nog meer onderdelen van vitaliteit belangrijk. Dan hebben we het bijvoorbeeld over voeding, rust en slapen. Op dat laatste gingen jullie al in met slaapexpert Merijn van de Laar in de Lesson Learned podcast. Interessant!
“Wil je alle batterijen geladen houden, moet je ook de tijd nemen ze op te laden.”
Hoe geef je aandacht aan het onderwerp vitaliteit tijdens je eigen lezingen?
Ik ga in op hoe mensen ervoor kunnen zorgen dat ze hun “batterijen van energie” optimaal kunnen (blijven) opladen. Deze batterijen bestaan uit vier verschillende elementen. Zo staat je spirituele batterij voor je drijfveren. Je mentale batterij heeft alles te maken met je kennis en ervaring. Je emotionele batterij staat gelijk aan je gedrag en emoties; hoe reageer je op anderen en hoe reageren zij op jou? Dan heb je nog de fysieke batterij waarbij het draait om beweging, voeding, rust en ontspanning. Wil je alle batterijen geladen houden, dus met andere woorden een vitaal leven leven, dan moet je wel zorgen dat je de tijd neemt op ze op te laden. Daarom is niets doen óók belangrijk.
Ik zie het als een holistische aanpak; de combinatie van deze genoemde batterijen.
Inderdaad. Al blijkt natuurlijk wel uit heel veel onderzoeken dat voldoende beweging ook weer je nachtrust bevordert, je concentratie verhoogt en stimulerend werkt voor je doorbloeding. Ik wil mensen laten inzien hoe de interactie tussen deze batterijen werkt maar als voormalig topsporter leg ik wellicht iets meer de nadruk op de fysieke batterij, waarbij echt ontspannen ook essentieel is.
Waarom denk je dat er mensen zijn die de noodzaak van bewegen niet inzien?
Aan het begin doet het ‘een beetje pijn’. Als je gaat sporten, kies je er natuurlijk voor om iets anders te laten. Het makkelijke gedrag is meer wenselijk. Als je moe bent is het heel verleidelijk om op de bank te liggen, maar eigenlijk zou je dan juist een half uur moeten lopen; dat is immers goed voor je. Ik adviseer om vooral te kijken naar wat het je oplevert én klein te beginnen. Loop eerst een rondje van desnoods 3 tot 5 minuten en bouw dit op. Ga niet direct voor een half uur.
Je probeert mensen met je verhaal te inspireren. Maar in hoeverre houd je je er zelf aan?
Ik probeer dat zoveel mogelijk te doen. Het kan altijd beter, natuurlijk. Ik geef ook wel eens de voorkeur aan iets wat niet echt goed voor me is maar in grote lijnen probeer ik wel een leven te leiden dat in balans is.
Dus, de drukke Jochem neemt ook wel eens de tijd om te ontspannen?
Ik ben altijd wel bezig. Vooral fysiek; ik haal daar echt energie uit. Het is voor mij ook geen optie om mijn fiets thuis te laten tijdens een vakantie in Italië. Toch kan ik ook wel bezig zijn met ‘niets doen’. Misschien dat ik dat straks, na deze work-out, wel ga doen!