Meer keuze, meer stress?

Vrijheid is een belangrijke waarde in ons leven. De interpretatie die we hieraan geven verschilt en we hebben er onze eigen ervaringen mee. Tijdens de huidige lockdown verlangen we naar de vrijheid van voorheen. Doen wat je wil, zonder de bemoeienis of opgelegde beperkingen van anderen. Spontane bezoekjes bij familie, een terrasje pakken of een vliegvakantie; het zit er niet in. De vermindering in keuzemogelijkheden hoeft echter niet te leiden tot een gevoel van vrijheidsbeperking.

Wat is vrijheid?

Volgens historicus Annelien de Dijn zijn we meer dan ooit in verwarring over onze vrijheid. De Dijn is hoogleraar Moderne Politieke Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Ze publiceerde bij Harvard University Press een boek over de geschiedenis van vrijheid. In dit boek trekt ze een interessante conclusie. Voorheen werd namelijk gedacht dat we onze huidige visie van vrijheid te danken hadden aan de vrijheidsliefhebbers uit het tijdperk van de Franse Revolutie. De leus ‘vrijheid, gelijkheid, broederschap’ typeerde immers deze periode waarin werd gevochten voor de vrijheid van de mens. Echter, het blijken de conservatieven van de democratie die een belangrijk rol speelden bij de vorming van onze huidige vrijheidsvisie. ‘Onze vrijheidsvisie van vandaag is juist te danken aan de mensen die tegen de collectieve vrijheidsbeweging waren’, aldus de Dijn. Waarom? Dat lees je hieronder.

Collectief vrijheidsbegrip

We blikken terug in de tijd. Ruim 2.500 jaar geleden spraken de Grieken al over vrij zijn. Je was slaaf of je was vrij. Daar draaide het om. Een aantal eeuwen later ontwikkelden de Grieken als eersten een democratie waarin mannen mochten meedenken en -beslissen over de besturing van hun land. Hierdoor zagen ze zichzelf als een volk van vrije mensen. Ze waren trots op dit collectieve zelfbestuur en interpreteerden dit als vrijheid. De Romeinse republiek nam dit over maar ten tijde van de Middeleeuwen verdween het; koningen en keizers kregen het weer alleen voor het zeggen.

Individualistisch vrijheidsbegrip

De Franse Revolutie brak aan en er werd gestreden tegen de absolute monarchie. Een opmerkelijke verandering vond jaren later plaats. De conservatieve elite kwam aan de macht, keerde zich tegen de idealen van de Franse Revolutie en introduceerde een nieuwe betekenis voor vrijheid. Ze vonden dat vrijheid betekende dat je rustig kon genieten van je eigen leven en je eigen bezittingen. In tegenstelling tot het collectieve vrijheidsbegrip van de Grieken, werd vrijheid nu meer als individualistisch beschouwt. Met dit nieuwe begrip van vrijheid werd vrij zijn ineens vrij zijn van ‘overheidsbemoeienis’. Je eigen ding kunnen doen en je eigen keuzes kunnen maken, werden nu meer als vrijheid gezien.

Vrijheidsbegrip in tijden van corona

Nu spoelen we een stuk vooruit. Naar de huidige tijd. Volgens de Dijn is de betekenis van vrijheid tijdens de coronacrisis ook individualistisch. Onze eigen gezondheid, werk en persoonlijke situatie stellen we centraal. Van de Dijn leren we dat we de vrijheidsbeperking anders kunnen ervaren als we dit meer als een gemeenschapsgevoel ervaren en minder individualistisch. ‘Ik denk dat de conclusie van corona moet zijn dat zelfbeschikking onverminderd belangrijk blijft, maar dat vrijheid ook betekent dat je als individu offers moet brengen voor de gemeenschap’, aldus de Dijn.

Kortom, ondanks dat we nu minder keuzes hebben, hoeft dit niet te betekenen dat we ons minder vrij hoeven te voelen. Het is van belang om aandacht voor elkaar te blijven hebben. Gevoelens, emoties en verhalen met elkaar te delen zodat het gevoel van ‘erbij horen’ (weer) wordt versterkt.

Bron: Universiteit Utrecht